การตรวจสอบการเป็นลูกผสมข้ามชนิดของปทุมมาและกระเจียว โดยใช้เทคนิคทางพันธุศาสตร์

Abstract

ปทุมมาเป็นพืชวงศ์ขิงอยู่ในสกุล Curcuma เป็นไม้ดอกเศรษฐกิจที่สำคัญของไทยชนิดหนึ่ง เพื่อให้เกิดลูกผสมที่มีลักษณะใหม่ ๆ และดึงดูดความต้องการของตลาดมากขึ้น นักปรับปรุงพันธุ์จึงพยายามผสมพันธุ์ข้ามชนิดระหว่างพืชกลุ่มปทุมมาและกระเจียว โดยใช้เทคนิคพิเศษในการช่วยผสมและช่วยชีวิตเอมบริโอ ซึ่งลูกผสมที่ได้อาจเป็นลูกที่เกิดจาการผสมตัวเอง หรือลูกที่เกิดจากเซลล์ร่างกายของต้นแม่ ดังนั้นจึงต้องตรวจสอบการเป็นลูกผสมข้ามชนิดที่แท้จริง วิทยานิพนธ์นี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อตรวจสอบการเป็นลูกผสมข้ามชนิดระหว่างพืชกลุ่มปทุมมาและกระเจียวโดยการประยุกต์ใช้เทคนิคทางพันธุศาสตร์ ได้แก่ เทคนิค Genome in situ hybridization (GISH) การนับจำนวนโครโมโซม (Chromosome counting) การใช้เครื่องหมายดีเอ็นเอ ชนิด inter-simple sequence repeat (ISSR) จากผลการตรวจสอบการเป็นลูกผสมข้ามชนิดด้วยเทคนิค GISH ไม่สามารถตรวจสอบการเป็นลูกผสมได้ อาจเกิดจากการทำให้โครโมโซมเสียสภาพไม่สมบูรณ์ การล้างส่วนที่โพรบจับแบบไม่จำเพาะเจาะจงออกไม่หมด เป็นต้น สำหรับวิธีการนับจำนวนโครโมโซมสามารถตรวจสอบการเป็นลูกผสมของลูกผสม SWEPL พบว่ามีจำนวนโครโมโซม 2n = 37 สำหรับการตรวจสอบการเป็นลูกผสมข้ามชนิดด้วยเครื่องหมาย ISSR โดยใช้ไพรเมอร์จำนวน 10 ไพรเมอร์ เกิดแถบดีเอ็นเอที่มีขนาด 250-3,000 คู่เบส พบแถบดีเอ็นเอที่มีความหลากรูปทั้งสิ้น 71 แถบ จากทั้งหมด 72 แถบ คิดเป็น 98.61 เปอร์เซ็นต์ และมี 10 ไพรเมอร์ ที่สามารถจำแนกความเป็นลูกผสมได้ คิดเป็น 100 เปอร์เซ็นต์ เมื่อวิเคราะห์ความสัมพันธ์ทางพันธุกรรมระหว่างสปีชีส์ของต้นพ่อแม่พันธุ์ พบว่ามีค่าสัมประสิทธิ์ความเหมือนอยู่ระหว่าง 0.04-0.57 แสดงว่า มีความห่างไกลกันทางพันธุกรรม วิทยานิพนธ์นี้แสดงให้เห็นว่าเครื่องหมาย ISSR สามารถนำมาใช้เพื่อตรวจสอบการเป็นลูกผสมในพืชกลุ่มที่ศึกษานี้ ซึ่งอาจนำมาประยุกต์ใช้กับคู่ผสมอื่น ๆ ในสกุล Curcuma หรือสกุลใกล้เคียงได้ และความสัมพันธ์ทางพันธุกรรมที่ศึกษาได้นี้อาจใช้เป็นข้อมูลพื้นฐานเพื่อวางแผนการปรับปรุงพันธุ์ต่อไป